Loài “hoa vông rừng tuyết trắng” trong bài hát “Những Bước Chân Âm Thầm” (Kim Tuấn – Y Vân)
Nhà thơ Kim Tuấn là một tên tuổi quen thuộc trong làng nhạc trước 1975, vì thơ của ông đã được phổ thành những bài nhạc nổi tiếng là Anh Cho Em Mùa Xuân, Những Bước Chân Âm Thầm, Khi Xa Sài Gòn, Khi Tôi Về…
Nhà Thơ Kim Tuấn tên thật là Nguyễn Phước Vĩnh Khuê, sinh năm 1938 tại Huế. Ông là hậu duệ 5 đời của Tùng Thiện Vương Miên Thẩm – vốn là một nhà thơ lớn triều Nguyễn, được vua Tự Đức sánh với các thi nhân đời Đường.
Nhà thơ Kim Tuấn
Vào thập niên 1960, có thời gian Kim Tuấn sinh sống tại Pleiku, tại đây ông đã sáng tác nhiều bài thơ về miền đất cao nguyên thơ mộng này. Bài thơ “Kỷ Niệm” được ông viết cho Pleiku, Y Vân đã phổ nhạc thành bài hát Những Bước Chân Âm Thầm và trở nên nổi tiếng…
Theo tạp bút của nhà báo Trần Hữu Ngư, ông viết lại đoạn nhà thơ Kim Tuấn nói về hoàn cảnh sáng tác bài thơ này, và giải thích vì sao những câu thơ về hoa vông mùa hạ của ông (trong bài thơ) lại trở thành hoa vòng tuyết trắng của mùa đông (trong bài hát). Sau đây là đoạn trích lời của chính nhà thơ Kim Tuấn:
Năm 1956, tôi theo bố tôi lên cao nguyên lập nghiệp. Lúc bấy giờ, Pleiku chỉ là khu phố nhỏ, với vài trăm người Kinh cư ngụ. Khu phố nằm giữa rừng thông xanh. Những cội thông già xác xơ, buồn thảm do những người tù thời Pháp thuộc trồng trên những ngọn đồi đất đỏ, đứng mờ khuất trong những chiều sương mù.
Vào những ngày tháng đó, cả một thời tuổi trẻ, tôi chỉ còn lại những buổi chiều. Đôi khi với một, hai người bạn thân, đôi khi một mình thơ thẩn dạo trong rừng thông để thấy mình như trôi đi giũa đất trời. Những lần như thế không có gì để vội vã, nên chân thường bước chậm. Bước thật chậm, từng bước một, để nghe được tiếng lá thông lào xào dưới chân mình, lẻ loi giữa những chiều yên ắng mênh mông.
Giữa khung cảnh, giữa nỗi lòng như thế tôi viết bài thơ “Kỷ Niệm”, với câu mở của bài thơ: “Từng bước, từng bước thầm…” và nó đã trở thành “Những Bước Chân Âm Thầm” trong nhạc của Y Vân thập niên 60.
Lúc đầu lấy cảm hứng cho bài thơ, nhạc Y Vân đã phổ thành ca khúc với nhạc điệu Boston Rock. Có lẽ, theo nhạc sĩ, điều này phù hợp hơn đối với bài thơ. Thế nhưng khi tôi đem đến hãng dĩa Việt Nam bán bài nhạc để trả tiền cho bữa nhậu với bạn bè ở nhà hàng Thanh Thế, thì bà chủ hãng dĩa đồng ý mua với điều kiện phải đổi sang nhịp Boléro cho phù hợp thị hiếu vừa vỗ thùng đàn, vừa hát lúc bấy giờ. Bài hát đã từ nhịp Boston Rock, phải đổi sang nhịp điệu Boléro.
Còn một điều nữa, tưởng cũng không cần nhắc lại đây, đó là khung cảnh của bài thơ. Bài thơ này tôi viết ở Pleiku vào mùa nắng, tháng 5, trời lúc đó chỉ vừa chớm những cơn mưa. Nhưng khi thành nhạc đã chuyển thành mùa đông lạnh giá, tuyết trắng phủ đầy. Có nhiều bạn tinh ý hỏi tôi điều này, nhưng đến nay tôi mới có dịp công khai cùng các bạn. Sự thật thì trong bài thơ tôi viết:
“Từng bước, từng bước thầm.
Hoa vông rừng tuyết trắng”
Cây vông rừng
Bởi lúc đó những cây vông trong rừng thông đã nở bung những những trái vông trắng xoá, và rơi xuống rừng thông như những hoa tuyết lơ lững trong gió. Nhưng khi phổ nhạc, chữ “vông” đã biến thành chữ “vòng”, nên hoa đã trở thành tuyết trong mùa đông:
“Từng bước, từng bước thầm.
Hoa vòng rừng tuyết trắng”Nhưng cho dù mùa Hạ hay Đông, nhiều bạn đã hát bài “Những bước chân âm thầm” mà không hề nghĩ sự lộn mùa, nhiều bạn yêu nó không phải vì tuyết mà vì nỗi cô đơn âm thầm của nó. Câu tâm đắc của bài hát có lẽ là câu kết:
Câu này do chính nhạc sĩ Y Vân sáng tác.
Nguyên văn bài thơ KỶ NIỆM – Kim Tuấn
Từng bước từng bước thầm
hoa vông rừng tuyết trắng
rặng thông già lặng câm
hai đứa nhiều hối tiếc
sương mù giăng mấy đồi
tay đan đầy kỷ niệm
mưa giữa mùa tháng năm
dật dờ cơn gió thổi
một tháng không trăng rằm
mây núi ôm trời thấp
giá rét về căm căm
cao nguyên mù đất đỏ
từng bước từng bước thầm
cúi đầu in dấu mỏi
tuổi trẻ buồn lặng câm
núi nghiêng đầu thủ thỉ
từng bước từng bước thầm
hoa vông rừng tuyết trắng
tuổi trẻ buồn lặng câm
víu hồn hoang cỏ dại
từng bước từng bước thầm…
Trong đoạn trích kể chuyện của Kim Tuấn bên trên, ông có nhắc đến những cây vông rừng, đây là tên gọi khác của cây gòn, mỗi khi nó nứt trái thì bông bên trong màu trắng bay lả tả theo gió và rơi rơi nhẹ nhàng, ông ví đó là những bông tuyết trắng mùa đông của Pleiku:
Từng bước từng bước thầm
Hoa vông rừng tuyết trắng
Tình yêu trong bài thơ dù có nguyên mẫu hay không, nhà thơ cũng đã tinh tế hòa nhịp cái tình trong cái cảnh, như một bức tranh Pleiku hoàng hôn, thanh thản nỗi buồn trong veo mà người ta dễ cảm nhận ở cái xứ sương mù cao nguyên.
Khi nhìn cây vông rừng, Kim Tuấn tưởng tượng ra tuyết trắng ở Pleiku. Còn thi sĩ Vũ Hữu Định cùng thời cũng đã tương ý với Kim Tuấn khi cảm nhận vùng đất Pleiku quanh năm mùa đông trong bài thơ Còn Chút Gì Để Nhớ (cũng đã thành một bài hát nổi tiếng):
em Pleiku má đỏ môi hồng
ở đây buổi chiều quanh năm mùa đông
Những năm tháng ấy, Pleiku tâm điểm của chiến tranh và những biến động cao nguyên. Có lẽ vì thế mà tuổi trẻ buồn cho thân phận, buồn cho tương lai như những hàng thông lặng câm, hay mây núi chụm đầu thủ thỉ. Tác giả đã điệp khúc nỗi buồn của tuổi trẻ ngày ấy nhiều lần:
Từng bước từng bước thầm
Cuối đầu in dấu mỏi
Tuổi trẻ buồn lặng câm
Núi nghiêng đầu thủ thỉ
Từ bài thơ Kỷ Niệm của Kim Tuấn, nhạc sỹ Y Vân ở Sài Gòn đã phổ nhạc thành ca khúc Những Bước Chân Âm Thầm mà đến nay nhiều người Pleiku, Sài Gòn hoặc hải ngoại đã hát thuộc lòng, nhưng ít có người biết đó là bài hát liên quan đến Pleiku, được sáng tác tại Pleiku.
Từ những năm 90, người ta ồ ạt khai thác gỗ vườn để xẻ ván xuất khẩu, làm vắng bóng những cây gòn rừng, bay tuyết trắng chiều ngoại ô Pleiku. Biết bao giờ mới có lại cái không gian cây xanh ấy.
nhacxua.vn biên soạn và tổng hợp