Bài hát hay

Sau ba năm lưu lạc nơi xứ người, bài thơ “Đêm, Nhớ Trăng Sài Gòn” của nhà thơ Du Tử Lê sáng tác năm 1978, mang nỗi buồn xót xa của kẻ mất quê hương, nhớ lại hình ảnh xa xưa với bao kỷ niệm đã in sâu trông tâm khảm.

Sau giờ tan sở ca hai ở hãng Rockwell International tại Costa Mesa, lái chiếc xe cà rịch cà tàng trên đường về nhà giữa đêm trăng thanh gió mát cùng nỗi buồn thê lương nơi đất lạ quê người. Nhìn trước, sau, chỉ có một vầng trăng dõi theo lộ trình hiu quạnh của mình. Từ đó bài thơ Đêm, Nhớ Trăng Sài Gòn được ra đời:

đêm về theo vết xe, lăn
tôi trăng viễn xứ hồn thanh niên, vàng
tìm tôi đèn thắp hai hàng
lạc nhau cuối phố sương quàng cổ cây

ngỡ hồn tu xứ mưa bay
tôi chiêng trống gọi mỗi ngày mỗi xa
đêm về theo bánh xe, qua
nhớ tôi Xa Lộ; nhớ nhà Hàng Xanh

nhớ em kim chỉ khíu tình
trưa ngoan lớp học chiều lành khóm tre
nhớ mưa buồn khắp Thị Nghè
nắng Trương Minh Giảng. Lá hè Tự Do

nhớ nghĩa trang: quê bạn bè
nhớ pho tượng lính buồn se bụi đường
đêm về theo vết xe, lăn
tôi trăng viễn xứ, sầu em bến nào?

Thi sĩ Du Tử Lê tâm sự về hoàn cảnh sáng tác như sau:

Bài thơ Đêm Nhớ Trăng Sài Gòn tôi viết vào tháng 12 năm 1978. Lúc đó tôi đã làm cho hãng Rockwell International được hơn 3 năm. Vì tôi vào sau lên làm ca 2 vào ban đêm. Tôi muốn nói rằng hơn 3 năm, người bạn đi cùng với tôi trên đường đi làm là vầng trăng. Nhưng mà cho đến cái ngày tôi viết bài thơ đó, cách ngày Noel chừng 1 tuần, tôi chợt thấy rằng giữa tôi và vầng trăng ấy, dù đã hơn 3 năm, nó vẫn là 1 điều xa lạ. Tôi không thể tìm thấy sự đồng cảm, không thấy được sự thân thiết, thân ái hay biết ơn vầng trăng ấy. Mặc dù cũng là vầng trăng đó thôi nhưng dường như nó to hơn trăng ở Việt Nam.

Tôi trở về, ngồi xuống và viết vầng trăng lăn trên bánh xe. Bánh xe của tôi để lại những vết xe trên đường, và vầng trăng soi theo những vết bánh xe đó. Nhưng mà tất cả những “lăn tới đó” là nó lăn tới ở một cái nơi mà tôi nghĩ đó là quê hương tôi. Giống như sự trôi chảy của trí nhớ dẫn tôi về với quê hương của mình. Mà quê hương của tôi tất nhiên là không thể nói một cách trừu tượng được, thì tôi chọn những cái nơi mà cuộc đời trước đó trải qua nhiều nhất. Đó là những nơi rất “nhà quê”, như Hàng Xanh, Thị Nghè, Trương Minh Giảng… Và không ngờ những cái điều đó đã trở thành điều thân thiết cho những người Việt ly hương sau này, khi họ nghe bài thơ đó qua nét nhạc Phạm Đình Chương.

Năm 1981, nhạc sĩ Phạm Đình Chương định cư tại Hoa Kỳ. Tình cờ bắt gặp bài thơ Đêm, Nhớ Trăng Sài Gòn trên trang báo, ông biến ngôn ngữ trong thi ca vào cung bậc và ca khúc mang tựa đề bài thơ trở thành ca khúc tuyệt vời.

Trái với một vài dư luận cho rằng, khi soạn thành ca khúc, cố nhạc sĩ Phạm Đình Chương chỉ mất có 1 tiếng đồng hồ. Mà ngược lại. Đó là bài thơ mà nhạc sĩ Hoài Bắc Phạm Đình Chương mất nhiều thì giờ nhất, trong tổng số 20 bài thơ phổ nhạc trong sự nghiệp âm nhạc của ông.

Ông vật vã với bài thơ Đêm, Nhớ Trăng Sài Gòn đến độ nhà văn Mai Thảo, những đêm ở lại nhà Phạm Đình Chương đã phải bực mình, chủi thề, và bảo rằng:

“Sao không vứt m* nó bài thơ đó đi….”

Và nhạc sĩ Phạm Đình Chương cũng bực mình, văng tu.c lại:

“Anh câm cái mồm anh đi. Anh biết m* gì về âm nhạc mà nói”

Lý do nhạc sĩ Phạm Đình Chương vật vã trên nửa năm với bài Đêm, Nhớ Trăng Sài Gòn, vì ông muốn phá bỏ cái nhịp đều đặn của thơ lục bát. Hơn nữa, ông cũng muốn chứng tỏ ông ra khỏi cái khuôn mẫu được coi là chuẩn mực, là tuyệt vời mà Phạm Duy đã đạt tới khi Phạm Duy phổ nhạc bài thơ Ngậm Ngùi, cũng lục bát của Huy Cận.

Bài thơ được sáng tác năm 1978 nhưng đến 1980 mới được phổ biến trên báo, và được phổ nhạc năm 1981. Khởi đầu với tiếng hát Lệ Thu, trong thời điểm đó, mịt mù xa cách, ngậm ngùi với thân phận, cho hồn quyện vào giai điệu và lời ca. Và theo dòng thời gian, tiếng hát Thái Thanh, Quỳnh Giao, Tuấn Ngọc, Ý Lan, Vũ Khanh, Trần Thái Hòa, Lê Hồng Quang… đưa ca khúc vào tâm hồn người ly hương ở trên khắp thế giới.

Bài thơ được phổ thành bài hát, lời gần như nguyên vẹn, chỉ đổi 1 vài chỗ nhỏ:

Đêm về trên bánh xe lăn
Tôi trăng viễn xứ, hồn thanh niên vàng
Tìm tôi đèn thắp hai hàng
Lạc nhau cuối phố, sương quàng cổ cây

Ngỡ hồn tu xứ mưa bay
Tôi chiêng trống gọi, mỗi ngày mỗi xa
Đời tan, tan nát chiêm bao
Tôi trăng viễn xứ, sầu em bến nào 

Đêm về trên chiếc xe qua
Nhớ tôi xa lộ, nhớ nhà Hành Xanh
Nhớ em, kim chỉ khứu tình
Trưa ngoan lớp học chiều lành khóm tre
Nhớ mưa, ôi nhớ mưa!

Nhớ mưa buồn khắp Thị Nghè
Nắng Trương Minh Giảng, lá hè Tự Do
Nhớ nghĩa trang xưa, quê hương bạn bè
Nhớ pho tượng lính, buồn se bụi đường.

Thủ bút của nhạc sĩ Phạm Đình Chương

Theo dutule.com